“Preventie is nu een vaste waarde
binnen ons aanbod”

Preventie is geen nakomertje meer in de gezondheidszorg. Het wordt cruciaal om de gezondheidsfactuur te verminderen op lange termijn. In Wijkgezondheidscentrum Lokeren staat preventie hoog op de agenda. “Dankzij onze multidisciplinaire aanpak sijpelt gezondheidspromotie in al onze disciplines door”, vertelt voedingsdeskundige Kim. 

“Lust je een stuk fruit?”, vraagt Kim, nadat ze met een duo bananen en enkele appels poseerde voor onze fotograaf. “Tweemaal per week wordt er een mand geleverd voor onze medewerkers”, vertelt ze. Kim Den Blauwen-Van Driessche werkt sinds juni 2011 in het Wijkgezondheidscentrum Lokeren als diëtiste en diabeteseducator. Ze studeerde in 2006 af als voedings-deskundige aan Hogeschool Gent en werkte eerst in UZ Gent. “Nadien verhuisde ik naar hier en  kreeg ik enkele jaren geleden het voorstel om het luik gezondheidspromotie uit te bouwen. Als diëtiste ligt preventie me nauw aan het hart. Er zijn natuurlijk vaak al ziektebeelden aanwezig, zoals obesitas en diabetes, wanneer dokters patiënten doorsturen naar een diëtist. Met algemene gezondheidspromotie willen we onze patiënten helpen om hun eigen gezondheid aan te pakken, zowel op fysiek als mentaal vlak, waardoor hun gezondheidsvaardig-heden verbeteren en we bepaalde klachten en ziektes kunnen voorkomen.”

Samen aan preventie doen

In een wijkgezondheidscentrum wordt multidisciplinair gewerkt. “Vooral dat aspect sprak me aan om hier te starten. De huisarts verwijst door naar de verpleeg-kundige, diëtist, psycholoog of sociaal werker. Ik werk heel graag in team. Er zijn ook vaste momenten waarop we samen overleg plegen. Daarnaast neem ik ook deel aan een werkgroep die driemaal per jaar samenkomt met voedingsdeskundigen uit alle Vlaamse en Brusselse wijkgezondheidscentra. Dan delen we onze ervaringen.” 

Met gezondheidspromotie willen we onze patiënten helpen om hun eigen gezondheid aan te pakken, zowel op fysiek als mentaal vlak, waardoor hun gezondheids­vaardigheden verbeteren en we klachten en ziektes kunnen voorkomen

Jaarlijks wordt er in het Wijkgezondheidscentrum Lokeren een preventieplan opgesteld. “We houden natuurlijk rekening met de nationale preventieplanning, de vaccinstrategieën en de bevolkingsonderzoeken. Onze huisartsen besteden veel aandacht aan preventie rond borstkanker-, darmkanker- en baarmoederhalskanker-onderzoek. Onze gezondheidscoördinator brengt de risicogroepen in kaart. Preventie is cruciaal; denk aan de gratis stoelgangtest tegen dikkedarmkanker, waardoor op lange termijn de gezondheidsfactuur daalt. Als de patiënt niet deelneemt aan zo’n bevolkings-onderzoek is, gaan we tijdens onze consultaties het onderwerp bespreekbaar maken, want soms is er schroom. De grote meerwaarde van onze multidisciplinaire aanpak is dat er tijd wordt gevonden bij de andere disciplines om er aan mee te helpen.” 

In Lokeren schenken ze veel aandacht aan diabetes (en voeding), veerkracht en psychische zorg. Kim: “Tijdens mijn consultaties geef ik ook aandacht aan een goede nachtrust. Een goede nachtrust heeft niet enkel impact op ons hongergevoel maar ook en vooral op ons algemeen welzijn. Ik vraag om een voedings- en slaapdagboekje bij te houden, dat vergroot de bewust-wording enorm. In elk zorgberoep moet je volgens mij ‘slaap’ meenemen. Een kinesist kan bijvoorbeeld inspelen op relaxatie, ademhalingsoefeningen en zelfzorg. ”

Voedingsadvies op maat tijdens ramadan

In een wijkgezondheidscentrum hebben heel wat patiënten een migratieachtergrond. In Lokeren komen ze vooral uit Turkije, Marokko, Syrië, een rist Afrikaanse landen, Oekraïne, etc. Dat vergt een specifieke aanpak. “Intern schenken we tijdens de ramadan extra aandacht aan voeding (tijdens de ramadan mogen moslims niet eten van zonsopgang tot zonsondergang, red.). Er zijn sowieso cultureel gebonden zaken waar we rekening moeten mee houden. Maar ongeacht de religie of culturele achtergrond werk ik altijd individueel. Ik kijk wie er voor mij als persoon zit en welke gewoontes ze thuis hebben. Je moet oppassen met veralgemeningen over Vlamingen, Turken, enz. Ik vraag steeds hoe de traditionele keuken is, welke maaltijden ze bereiden. Ik doe wel wat meer onderzoek naar maaltijd-componenten, bereidingen en afkomst van voedingsmiddelen bij andere culturen. Ik geef ook advies hoe een klassiek recept binnen hun cultuur kan aangepast worden. Dan adviseer ik om het extra brood bij een warme maaltijd te vervangen door meer groenten of de vetstoffen minder rijkelijk te maken. Turkse en Marokkaanse koks gebruiken veel honing en siropen. Het is niet zo dat je automatisch diabetes ontwikkelt als je meer suikers eet, maar we willen natuurlijk het gebruik van de snelle suikers afremmen. Er zijn ook patiënten die met mij meedenken over alternatieven voor een bestaand recept.” 

“Tijdens de ramadan proberen we onze patiënten zo goed mogelijk te begeleiden en uit te leggen – via brochures, tips op Facebook en persoonlijk advies – waarom vasten op bepaalde momenten niet goed is en hoe ze ’s avonds de maaltijden licht houden door de portie koolhydraten of vlees niet te groot te maken. We adviseren ook om de dag steeds met een ontbijt te starten en genoeg water te drinken, zodat ze voldoende energie hebben om de nieuwe dag te beginnen.”

Volgens de Koran hoeven zieke mensen niet deel te nemen aan de Ramadan. “Als ze dat toch willen doen, gaan we in dialoog met onze patiënten en geven we hun meer uitleg over de nadelen voor hun gezondheid, weet Kim. “Ik probeer dan ook, samen met de huisarts, de medicatie aan te passen indien ze toch deelnemen.” 

Van dieet tot levenswijze

Als diabeteseducator volgt Kim ook een protocol waarbij patiënten om de drie maanden een bloedcontrole hebben. “We bellen de patiënten op als het controle-bezoek te lang geleden plaatsvond. Preventie primeert, of het nu om voeding of diabetes gaat. Ik zou graag het woord dieet vervangen door levenswijze. Diëtisten zijn voedingsdeskundigen. Zo geven we ook suggesties om de inhoud van de brooddoos zo gezond mogelijk te maken: meer groentjes, meer volkorenproducten, meer fruit, meer vegetarisch beleg en minder bewerkte voeding. Vaak is ongezonde voeding goedkoper, wat het voor ons doelpubliek moeilijk maakt. Heel wat patiënten moeten met een beperkt budget per week boodschappen doen. Door enkele tips toe te passen zoals seizoensgebonden groenten en fruit aan te kopen, worden de boodschappen terug wat goedkoper.”

“We proberen mensen steeds heel concrete tips mee te geven
en minder hard te focussen op de theorie”

Ook emoties kan je niet loskoppelen van voeding. “Het is belangrijk om te weten wat een persoon heeft meegemaakt, want ook dat kan een impact hebben op je leefgewoonten. Zeker bij obesitas zie je vaak dat een verkeerd voedingspatroon gekoppeld is aan zich slecht voelen of aan onderliggende trauma’s.” 

Jaarlijks organiseert Wijkgezondheids-centrum Lokeren ook een rookstop-programma via groepssessies, waarbij er wordt samengewerkt met een externe tabakoloog. “We geven ook groepssessies rond koken en diabetes en we verwijzen onze patiënten regelmatig door naar preventieacties, zoals ademhalingssessies of slaapsessies met een psychomotorisch therapeut. We proberen dan steeds heel concrete tips mee te geven en minder hard te focussen op de theorie.” 

Preventie, een kwestie van motivatie 

Vanuit overheidshoek mogen er voor Kim gerust nog meer middelen naar preventie vloeien. Heel recent besliste minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke dat kinderen en jongeren die lijden aan obesitas vanaf 1 december 2023 hun behandeling bij een diëtist volledig terugbetaald krijgen. Zeker 19 procent van de kinderen en jongeren in ons land kampt met overgewicht en bijna zes procent lijdt aan obesitas, een ernstige en chronische vorm van overgewicht. “Niets te vroeg, maar bij volwassenen betalen sommige ziekenfondsen nog steeds heel weinig terug, soms maar één keer in het bestek van een leven. Bij ons is er gelukkig geen financiële drempel, een meerwaarde voor patiënten met een beperkt inkomen, taalbarrière en/of laaggeletterdheid. Regelmatig schakelen we sociale tolken in via de dienst inburgering of via familie. We werken ook met video’s, universele beeldplaten, enz.” 

Aan preventie doen, dat is op dezelfde nagel blijven kloppen, zeker om de patiënten te blijven motiveren tot deelname, weet Kim uit ervaring. “Dat blijft de grootste uitdaging. Maar onze patiënten beseffen steeds meer dat we preventie belangrijk vinden. Ze krijgen die boodschap mee tijdens onze consultaties. Voor groepssessies vragen we nu ook een waarborg van vijf euro. Als ze komen, wordt die terugbetaald. Intern zie ik heel duidelijk dat preventie een vaste waarde wordt binnen ons eigen aanbod van eerstelijnszorg, maar ook in de samenwerking met externe organisaties, zoals de Moazoart (meikever in Lokers dialect, red.), een lokaal ontmoetingshuis waar maatschappelijk kwetsbare inwoners van Lokeren samen-komen om te koken of te eten”, besluit Kim.