Samenwerking en verbinding met de buurt
als basis voor geïntegreerde zorg

Het West-Vlaamse Psychiatrisch Centrum Sint-Amandus streeft ernaar om zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen. Vooral in hun drie psychiatrische verzorgingstehuizen willen ze mensen met een langdurige psychiatrische problematiek stimuleren om (opnieuw) hun plek te vinden in de maatschappij. Adjunct-directeur Zorg en PVT-coördinator Lien Decorte vertelt samen met inhoudelijk coördinator van de Beernemse PVT’s Cedric Reculé hoe en waarom de organisatie hier zo sterk op inzet.

Het Psychiatrisch Centrum (PC) Sint-Amandus biedt mensen met een psychische kwetsbaarheid een gepersonaliseerde behandeling en ondersteuning aan. In haar psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) wil de organisatie mensen die niet langer behandeld worden zoveel mogelijk laten deelnemen aan het maatschappelijke leven van de buurt waarin ze wonen. “Onze verzorgingstehuizen bieden mensen met een langdurige psychiatrische problematiek een familiale en gezellige woonomgeving aan. We zorgen voor een wooncontext met de focus op kracht-gerichte herstelondersteuning”, legt Lien Decorte, adjunct-directeur Zorg en algemeen coördinator van de PVT’s, uit. “Daarbij zien we oprechte samenwerking en verbinding met de naaste omgeving en externe partners als een essentiële voorwaarde. De manier waarop we inzetten op die connectie, hangt niet alleen af van de bewoner maar ook van de buurt waar iemand zijn leven doorbrengt.

Zo ligt onze Torhoutse campus midden in het stadscentrum. We leggen daar dan ook vooral contacten met lokale dienstencentra, scholen, handelaren … om een zinvolle dagbesteding te vinden voor onze bewoners, in te zetten op ontmoeting en elkaar de hand te kunnen reiken. In de zoektocht naar een manier om onze tuin op regelmatige basis te onderhouden, zijn we aan het bekijken of we daarvoor een samenwerking kunnen aangaan met het Vrij Land- en Tuinbouwinstituut hier in de buurt. Zo zouden zij bij ons het gras kunnen komen maaien en de struiken snoeien, terwijl wij samen met de bewoners een pannenkoekenverkoop zouden kunnen organiseren ten voordele van de school.”

“Waar een psychiatrisch verzorgingstehuis vroeger vaak gezien werd als een eindstation voor mensen met een chronische psychiatrische problematiek,
is dat vandaag niet langer voor elke bewoner het geval” – Inhoudelijk coördinator Cedric Reculé

“Onze campus in Beernem situeert zich dan weer in een heel groene en bosrijke omgeving”, voegt Cedric Reculé, die verantwoordelijk is voor de inhoudelijke coördinatie van de twee PVT’s op deze campus, toe. “Maar dat wil uiteraard niet zeggen dat we geen verbinding kunnen maken met de buurt. Zo is er het Arbeidszorgcentrum De Klus, een iets meer beschermende werkomgeving waarbij onze bewoners aan de slag kunnen met hun talenten. Daarnaast nemen we ook deel aan ‘Zorg voor bossen’, een proefproject waarmee West-Vlaamse bosgroepen samen met enkele partners – waaronder Sint-Amandus – bomen laten aanplanten en beheren door kwetsbare zorggebruikers en leerlingen uit het buitengewoon onderwijs. Op die manier dragen onze bewoners bij aan de biodiversiteit en zorgen ze ervoor dat bossen sterker staan tegen klimaatverandering.”

Connectie leidt tot acceptatie

“Het psychiatrisch ziekenhuis van Sint-Amandus bevindt zich ook op de Beernemse campus. Hoewel onze bewoners dus niet langer actief behandeld worden, blijft het ziekenhuis wel een zeer grote en belangrijke partner voor de PTV’s. Zeker binnen het kader van geïntegreerde zorg ondersteunen we elkaar op vlak van crisisbeleid en tijdelijke opvang bij ontregeling”, gaat Lien verder. “Ons publiek is de laatste jaren ook zichtbaar veranderd. Net door de vermaatschappelijking van de zorg en steeds kortere opnames, zijn mensen die terechtkomen in onze verzorgingstehuizen vaak minder stabiel. Daarom werken we veel nauwer samen met het psychiatrisch centrum.”

“Dat doen we niet alleen voor therapeu-tische hulp trouwens, want enkele van onze bewoners nemen ook een actieve vrijwilligersrol op binnen de brede werking van PC Sint-Amandus. Zo kunnen patiënten van de verschillende ziekenhuisafdelingen hippotherapie volgen op het domein zelf. Verschillende van onze bewoners zorgen ervoor dat de stallen schoon blijven en dragen zo dus hun steentje bij aan de therapeutische zorg voor anderen. Anderen helpen dan weer mee in de cafetaria of bij het opknappen en schilderen van kamers”, vult Cedric aan. “Het gaat ons niet louter over het feit dat ze hun dag gevuld krijgen, maar vooral om wat dat met hen doet. Door hun sterktes te herkennen én erkennen en hen op basis daarvan een waardevolle rol en eigen verantwoordelijkheden toe te kennen, voelen ze zich echt deel van de gemeenschap.”

“Die gemeenschap ziet dat op haar beurt ook en neemt hen op in de maatschappij”, zegt Lien. “Zo werken we terzelfdertijd aan de aanvaarding van mensen met een psychiatrische problematiek en doorbreken we stereotypes. In een niet zo ver verleden werden deze mensen immers geïsoleerd in een voorziening, liefst volledig onttrokken aan het zicht van de samenleving. Buurtbewoners liepen meestal met een zo groot mogelijke boog rond psychiatrische centra. 

Vandaag staan we gelukkig al veel verder, maar dat betekent niet dat er geen werk meer aan de winkel is. We willen echt weg van het idee dat mensen die anders zijn er per definitie niet bij kunnen of mogen horen. Het is noch voor onze bewoners noch voor de maatschappij zelf zinvol om hen uit te sluiten. En eigenlijk doet dat er zelfs niet toe, want zij hebben net zoveel bestaansrecht als wij allemaal. Iedereen is deel van de maatschappij en verdient er zijn eigen plek. Voor sommige mensen is het iets harder zoeken naar dat plekje en vergt het meer energie om dat zo goed mogelijk uit te bouwen en in te richten. Maar uiteindelijk vinden we voor de meesten van hen wel een plekje dat past.”

Herstelondersteunende zorg als rode draad

“Het is ook daarom dat we zo fel bezig zijn met die herstelondersteunende zorg. We proberen dat echt te belichamen”, gaat Lien verder. “We zien de kamers van onze bewoners echt als hun woning. Wij komen daar niet ongevraagd binnen want zijn er te gast. Dat wil niet zeggen dat alles kan en alles mag; we hebben uiteraard afspraken en zorgen met maximale inspraak van de bewoner zelf mee voor een aangenaam, huiselijk en sfeervol leefklimaat. Op deze manier laten we mensen zoveel mogelijk in hun waarde en tonen we respect voor hun eigenheid. Dat doen we ook door naar hen te luisteren in plaats van dingen boven hun hoofd te beslissen. Bij bijvoorbeeld kanker- of hartpatiënten luisteren we ook naar hoe zij hun leven tijdens en na hun behandeling willen invullen. Het lijkt ons dan ook niet meer dan normaal dat we dat ook doen bij psychiatrische patiënten.

“We willen echt weg van het idee dat mensen die anders zijn er per definitie niet bij kunnen of mogen horen” – Adjunct-directeur Zorg en PVT-coördinator Lien Decorte

Onze bewoners hebben evengoed noden, dromen, wensen en verlangens waarin we hen zo goed mogelijk proberen begeleiden en ondersteunen. Soms is hun wens simpelweg om de dingen te behouden zoals ze zijn. En dan moeten we dat ook accepteren, vind ik. Daar kunnen we volgens mij wel nog in groeien als organisatie, want we gaan er te vaak vanuit dat mensen altijd verder willen evolueren. Maar veel van de mensen die bij ons terechtkomen hebben al een heel pad afgelegd en voelen misschien voor het eerst in hun leven rust. Dat kan je alleen maar respecteren.”

“Waar het PVT vroeger vaak gezien werd als een eindstation voor mensen met een chronische psychiatrische problematiek, is dat vandaag niet langer voor elke bewoner het geval”, vervolgt Cedric. “Zo stromen sommige bewoners vroeg of laat door naar beschut wonen. In dat kader werken we intensief samen met Covias, een zorgactor die zich richt op een mobiel aanbod geestelijke gezondheidszorg in de thuisomgeving en maatschappij. Met hen gaan we op zoek naar de meest optimale ondersteuning voor een bewoner. Is er nog een mogelijkheid tot zelfstandig wonen? In welke mate kan deze persoon voor zichzelf zorgen? Welke ondersteuning moeten we hen daarbij bieden? Kan thuiszorg een oplossing zijn? Dat zijn maar enkele van de vragen waarop we een antwoord willen hebben alvorens we iemand laten doorstromen naar een initiatief voor beschut wonen. We willen immers vermijden dat mensen achteruitgaan omdat we hen te snel loslieten en uiteindelijk opnieuw van nul moeten beginnen.

“Als we uiteindelijk besluiten dat mensen kunnen doorstromen, doen we daarbij ook vaak beroep op een van de mobiele teams waar we samen met een aantal andere zorgactoren uit de GGZ-regio Noord-West-Vlaanderen over beschikken. Zij ondersteunen mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid in hun thuissituatie. We overleggen ook op geregelde basis met de andere West-Vlaamse PVT’s. Zo kunnen we onze zorg op elkaar afstemmen en vermijden we dat er grote kwaliteits-verschillen ontstaan tussen de diverse verzorgingstehuizen. We kiezen er dus bewust voor om ook daar te werken als partners en in te zetten op verbinding. Dat geldt trouwens ook voor de politiediensten, het gerecht en de algemene ziekenhuizen in de buurt. Het is niet meer dan logisch dat we zelf het goede voorbeeld geven, toch?”, besluit Lien.