“Ik wil de mensen zo veel mogelijk hoop geven”

Erika Vlieghe doet samen met vrijwilliger Marc intern rolstoelvervoer

Enthousiaster dan Marc kom je ze zelden tegen. Als vrijwilliger brengt hij rolstoelpatiënten na hun therapie terug naar hun kamer in revalidatieziekenhuis RevArte. Prof. dr. Erika Vlieghe liep mee en duwde zelf ook de rolstoel vooruit. “Doordat vrijwilligers die taak nu overnemen, kunnen we meer therapietijd aan onze revalidanten bieden”, weet vrijwilligers-coördinator An Van Overloop.

Het gonst van de bedrijvigheid in de grote kine-revalidatiezaal van RevArte, het revalidatieziekenhuis waar jong en ouder aan de weg timmert richting zelfredzaamheid na een recente beroerte, amputatie, dwarslaesie of heupprothese. Dat gebeurt niet zonder ‘bloed, zweet en tranen’, want de weg naar herstel is vaak lang en bezaaid met obstakels, dat zal ons straks duidelijk worden.

Verpleegkundig directeur Bart Van Dijck en diensthoofd patiëntenbegeleiding Greet Van Mechelen maken ons meteen wegwijs in de werking van het revalidatieziekenhuis. Bart: “RevArte biedt residentiële revalidatiezorg aan met focus op vijf diagnosegroepen: niet-aangeboren hersenletsel (o.a. beroerte, hersentrauma), amputatie, dwarslaesie (ruggenmergletsel), locomotorische aandoening (o.a. knie- en heupprothese) en Post Intensive Care Syndrome (PICS). PICS is gericht op m/v die lang op intensieve zorgen verbleven, sinds covid is dit soort revalidatie enkel toegenomen. Naast onze 194 gehospitaliseerde patiënten bieden we ook zorg aan patiënten die ambulant (in dagrevalidatie) komen en is er ook nog een geriatrisch dagziekenhuis. Onze verwijzers zijn bijna altijd acute ziekenhuizen. Vaak nemen onze revalidanten hun rugzak met andere pathologieën (diabetes, hart- en vaatziekten …) mee, wat de revalidatie soms complex maakt.”

Gebrek aan centen en plaatsen

Hoelang iemand in RevArte blijft, hangt af van het type aandoening, de snelheid waarmee iemand revalideert maar ook de thuissituatie. Bart: “Wie geplande operaties ondergaat, zoals een knie- of schouder-prothese, zal hier vier tot zes weken verblijven. Revalidanten met een dwars-laesie of een beroerte blijven hier een aantal maanden. De thuissituatie van de revalidant speelt een grote rol. Soms moet een huis compleet aangepast worden aan de nieuwe situatie.”

“Klopt, zegt Greet Van Mechelen, diensthoofd patiëntenbegeleiding. “Ons team volgt de thuissituatie nauw op met onze sociale dienst. De ontslagvoorbereiding start eigenlijk al bij opname. We gaan indien nodig op huisbezoek in het kader van woonadvies voor aanpassingen en hulpmiddelen. Soms moeten we samen met de revalidant een nieuwe woning zoeken, of ze kunnen niet terug naar huis en komen op een wachtlijst terecht voor een voorziening die specifieke zorg kan bieden. Dat kan een hele poos duren en is gelinkt aan wetgeving en budgetten. In het slechtste geval moeten we jongere revalidanten doorverwijzen naar een woonzorgcentrum. We kunnen onze revalidanten hier immers geen twee jaar laten verblijven, dat laat de nomenclatuur niet toe. Er is sowieso te weinig financiering om op korte termijn alle mensen een goede plek te bieden. Schrijnend is dat er soms wel ergens een plaatsje in een instelling is, maar er geen (persoonsvolgend) budget beschikbaar is.”

“Ik weet wat de patiënten meemaken, want ik heb hier zelf gelegen na een hersenberoerte.” – Vrijwilliger Marc

RevArte heeft naast het revalidatieziekenhuis voor volwassenen ook een Centrum voor Jonge Revalidanten tussen zestien en dertig, waar jonge mensen worden opgenomen na een recent verworven letsel ten gevolge van een ongeval (bijv. verkeers-, recreatie-, sport- of arbeidsongeval) of een recente ingreep. “Daar is die de integratie zo mogelijk nog belangrijker, naar werk of school toe. De jongeren trekken zich gelukkig enorm aan elkaar op”, weet Greet.

Meer therapietijd dankzij vrijwilligers

Hoog tijd om naar de grote revalidatiezaal te gaan, het vertrekpunt van Erika’s ‘job’ het komende uur. Vrijwilliger Marc Van den Bergh, geflankeerd door vrijwilligers-coördinator An Van Overloop, popelt van enthousiasme. Meteen begint hij zijn taken uit te leggen aan Erika. “Als de revalidanten hun therapie voltooid hebben, zetten ze die hier (toont twee rechthoeken, afgebakend door rode markeringen op de vloer, red.) en brengen wij hen terug naar hun kamer”, vertelt hij.

“Jij doet waarschijnlijk heel veel stappen op een dag”, antwoordt Erika.

“Dat loopt inderdaad behoorlijk op, maar het is zo leuk om te doen. Ik weet ook wat de patiënten meemaken, want ik heb hier zelf gelegen na een hersenberoerte en ken dit huis van binnen en van buiten”, zegt hij zonder omwegen. “Ik ben blij dat ik nu iets kan teruggeven aan deze zorgorganisatie.”

An, al zeven jaar begeleider van de vrijwilligers, glimlacht bij zoveel passie. “Wat Marc nu doet, zijn we vorig jaar pas opgestart. Zowel de vrijwilligers, revalidanten, therapeuten als medewerkers op de verpleegafdeling vinden dit echt een grote meerwaarde. Ik ben zelf ook kinesist; vroeger brachten we onze patiënten na onze therapie zelf naar de afdeling. Doordat
vrijwilligers die taak nu overnemen, kunnen we nu meer therapietijd aan onze revalidanten bieden.”

“En wij blijven zelf in beweging” lacht Marc. “Voor mij is dit nog steeds een stukje bewegingstherapie.”

“Op twee uur doen ze tienduizend stappen”, weet An. “Marc doet trouwens nog andere taken, zoals de ‘zaterdagdienst’. Dan haalt hij patiënten op in hun kamer voor een sessie kinesitherapie. Indien er niemand moet gebracht worden, verzorgt hij de verdeling van de waterflessen op de kamers.”

“Revalideren is soms bikkelhard”, merkt Erika op. “Ook als vrijwilliger is het niet altijd evident dat mensen hun hart luchten bij jou?”
“Klopt”, zegt Marc. “Maar je krijgt zoveel terug. Ik herinner me een vrouw die na drie maanden terug naar huis ging. Ik heb haar nadien nog even gebeld, ze was zo tevreden met dat telefoontje. Ik wil de mensen zo veel mogelijk hoop geven.”

Erika is klaar om Mia, die haar bovenbeen en pols brak, naar haar kamer te begeleiden na haar sessie kine. Vrijwilliger Marc is haar trouwe gids.

Mia toont haar intensief dagschema aan Erika Vlieghe. “Dit is hier echt een sporthotel”, vertelt Mia.

Erika in gesprek met Catharina, die haar heup brak. “Ik heb tijd zat en het helemaal naar mijn zin hier”, lacht Catharina.

“Je voelt hier de positieve vibe, de wil van de revalidanten om beter te worden.” – Prof. Dr. Erika Vlieghe

Zwoegen in het ‘sporthotel’

Genoeg gepraat, tijd voor actie. De eerste revalidanten staan klaar om naar hun kamer vervoerd te worden. Erika: “Dag mevrouw, mag ik u naar uw kamer brengen?” “Zeker, het is een eer, zegt Mia, een Limburgse. Of ze nu wil of niet, Erika Vlieghe is sinds de start van de coronacrisis een Bekende Vlaming. “Mevrouw Vlieghe, je hebt uitstekend werk geleverd”, horen we
meermaals in de wandelgangen.

Marc gidst ons door die gangen als een volleerde scout. “Nu gaan we alleen, maar soms gaat ook de ergotherapeut of kine mee tot op de kamer omdat ze de revalidanten vanuit de rolstoel zelf op hun bed leren schuiven met een plankje.”

Mia gleed een poosje terug uit aan haar brievenbus en viel. Verdict: breuk in het bovenbeen en dubbele breuk in de pols. Ze werd geopereerd in het Virga Jesse ziekenhuis In Hasselt en revalideert nu in RevArte. Ze krijgt kine van negen tot half twaalf, inclusief rustpauzes. “Van 13.15 tot 14.30 uur volgt een sessie ergotherapie., maar vooral de kine is zwaar”, lacht ze. “Ik start met opwarmingsoefeningen om het been soepel te maken, daarna ga ik fietsen, vervolgens doe ik zijwaartse oefeningen op de toestellen. Dit is hier echt een sport-hotel”, lacht ze. Maar ik ben hier heel tevreden, tijdens de therapie wordt er veel gelachen en ze geven je veel moed.”

Wanneer we in de kamer arriveren, geeft Marc een tip aan Erika. “Gewoonlijk doe ik altijd die voetstukken omhoog (toont het even) en zet ik de rolstoel tegen de muur zodat hij uit de weg staat.”

“Wat moeten vrijwilligers doen als er een rolstoelpatiënt het bewustzijn verliest?”, vraagt Erika. “Dan moeten we het nummer 6000 bellen. Op dit traject zijn natuurlijk altijd medewerkers in de buurt, maar je hebt als vrijwilliger wel een grote verantwoor-delijkheid, ja.”

Mensen aanvoelen is een kunst

Wanneer we terug naar beneden gaan, valt Erika’s oog op de prachtige binnentuin. “Hebben jullie ook activiteiten buiten?”, vraagt ze. “We hebben net een parcours aangelegd met verschillende ondergronden waar de therapeuten en patiënten bij mooi weer samen kunnen oefenen”, vertelt An. “Ook in deze binnentuin hebben we verschillende nivelleringen, om hen terug voeling te laten krijgen met de grond.”

We ontmoeten nog even Catharina, een Nederlandse die net een nieuwe heup heeft. “Mogen we jou ook nog vervoeren?”
“Ja, gezellig toch?”, zegt ze met Hollandse flair. “Zo’n nieuwe heup is niet niks potverdorie. Sommigen zijn in een paar weken ‘klaar’, maar ik heb zeker nog vijf weken revalidatie te gaan. Gelukkig heb ik tijd zat en heb ik het ook helemaal naar mijn zin hier.”

An benadrukt dat de vrijwilligers veel meer doen dan rolstoelvervoer (geeft ons een foldertje). “Op bijna elke afdeling is er een vaste vrijwilliger voor een luisterend oor of gesprek. Als therapeuten moeten wij ervoor zorgen dat de revalidanten revalideren, wij kunnen geen half uur vrijmaken voor een babbel, daarom is het fijn dat er afdelingsvrijwilligers zijn die die taak op zich nemen. We hebben zondags-vrijwilligers die ondersteuning en patiëntenvervoer bieden bij de zondags-vieringen. Sommigen staan in voor de wekelijkse bibliotheek-ronde. Er zijn chauffeurs voor onze rolwagenbus bij huisbezoeken of daguitstappen van patiënten. Anderen begeleiden rolstoel-patiënten dan weer naar het UZA-ziekenhuis bij consultaties en we hebben natuurlijk ook vrijwilligers in de cafetaria. Onze pool telt zo’n 45 man, maar we kunnen er altijd nog meer gebruiken”, zegt An met een knipoog.

Wat is volgens haar de ideale vrijwilliger? An: “Hij moet vooral goed kunnen luisteren. Ex-patiënten willen hier soms starten als vrijwilliger, maar als ze zelf nog in hun verwerkingsproces zitten, is de tijd niet rijp voor vrijwilligerswerk. Marc: Je moet vooral aanvoelen wat de patiënt kwijt wil zonder per se je eigen verhaal te willen vertellen. Sommigen praten liever over koetjes en kalfjes, anderen willen hun hele leven kwijt. En we hebben ook het recht om ‘neen’ te zeggen op een vraag van een revalidant of medewerker als dat niet tot ons takenpakket behoort.”

Tous ensemble, voor de revalidant

De tijd van Erika is beperkt, kinesist Marysol leidt ons nog even rond in de grote revalidatiezaal. Een revalidant traint de stabiliteit van zijn voetgewricht op een bosubal. “Ons enige contact met de aarde zijn onze voeten. Als die niet juist reageren, reageert heel ons lichaam fout”, doceert Marysol. “Elke kinesist heeft zijn eigen specialiteit: dwarslaesie, amputaties, etc. Vroeger behandelde iedereen alle patiënten, maar nu specialiseren we meer. Bij amputaties komen er bijvoorbeeld steeds nieuwe protheses op de markt. Jaarlijks volgen we ook opleidingen.”

Voor elke doelgroep werken artsen, specialisten, verpleeg- en zorgkundigen, kinesitherapeuten, ergotherapeuten, sport- en bewegingstherapeuten, logo-pedisten, psychologen en maatschappelijk werkers samen in een gespecialiseerd multidisciplinair team. Marysol: “In deze revalidatiezaal werken vooral de kinesi-therapeuten en ergotherapeuten nauw samen. Bij een nieuwe schouder zorgen ergo’s ervoor dat de patiënten zich opnieuw zelf kunnen aankleden en wassen, wij zorgen eerder voor de mobiliteit en de kracht.”
“Je voelt hier de positieve vibe, de wil van de revalidanten om beter te worden.”

We nemen afscheid van Erika en vrijwilliger Marc. Bij RevArte organiseren ze elk jaar een bedankingsfeest (etentje en kleine attentie) voor hun vrijwilligers, waarop Marc meteen repliceert: “We krijgen die bedanking elke dag van onze revalidanten en zorgverleners, schrijf dat maar op.” Als ik An vraag of RevArte nog zou kunnen draaien zonder vrijwilligers, antwoordt ze na enige aarzeling: “Ik denk het niet.” “Ik denk het wel”, zegt Marc, maar dat gaat zeker ten koste van de kwaliteit.” Of hoe ook de vrijwilligers er elke dag mee voor zorgen dat er kleine mirakels gebeuren in RevArte. Want dat is elke revalidatie nu eenmaal, een klein wonder.

Zo word je vrijwilliger bij RevArte

Bij RevArte gaan ze niet over één nacht ijs bij de selectie van vrijwilligers. An Van Overloop: “Op www.revarte.be kan je je aanmelden als kandidaat-vrijwilliger. Daarna wordt de kandidaat-vrijwilliger uitgenodigd voor een gesprek. Tijdens dat eerste gesprek krijgt de kandidaat uitleg over de patiënten, welke soorten therapieën wij aanbieden en welke taken een vrijwilliger kan vervullen. Ik pols waar ze het liefst ingezet worden. Wie niet graag in gesprek gaat met iemand, zal ik die niet op een afdeling inzetten. We gaan met onze vrijwilligers graag in zee voor een langer engagement. Ze krijgen daarom een basiscursus en tips van de organisatie Present. De vrijwilliger ondertekent een contract van Present zodat hij verzekeringsmatig gedekt is en ook de discretieplicht en beroepsgeheim moet hanteren.

Prof. Dr. Erika Vlieghe
expert in infectieziekten en tropische geneeskunde

Diensthoofd algemene inwendige geneeskunde, infectieziekten en tropische geneeskunde van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen.
Doceert tropische geneeskunde en infectieziekten aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde en de Universiteit Antwerpen.
Stond twee jaar in de vuurlinie van de coronapandemie, als professor Infectiologie (UZ Antwerpen) en voorzitter van de GEMS (Groep van Experts voor de Management-strategie van Covid-19).

Marc Van den Bergh
vrijwilliger bij RevArte

Helpt sinds 2019 als vrijwilliger bij revalidatieziekenhuis RevArte.
Doet vooral intern ziekenvervoer, waarbij hij rolstoelpatiënten na hun therapie terug naar hun kamer op de afdeling brengt.
Kreeg zeven jaar geleden zelf een herseninfarct. “Dankzij de goede zorgen van RevArte ben ik er goed uitgekomen.”